काठमाडौँ । गएको शुक्रबार माइक्रोसफ्टद्वारा सञ्चालित कम्प्युटर प्रणालीमा भएको गडबडीको कारण सारा विश्व चिन्तित भएको बेला चीनमा सबै कुरा राम्ररी चलिरहेको थियो ।
शुक्रबार साइबरसेक्युरिटी फर्म क्राउडस्ट्राइकको अपडेटले माइक्रोसफ्ट प्रणाली चलाउने कम्प्युटरहरूमा निलो स्क्रिन देखा पर्यो र विश्वका धेरै भागहरूमा एयरलाइन्स र अन्य व्यापार सेवाहरू अवरुद्ध भयो, तर चीन भने यसबाट जोगियो ।
आखिर, चीन के कारणले जोगियो ? चीनले के गर्यो, जसको कारणले यसको असर परेन ? यसको जवाफ धेरै सजिलो छ । वास्तवमा, क्राउड स्ट्राइकको प्रयोग चीनमा नहुनु ।
क्राउडस्ट्राइकको अपडेटको कारण, माइक्रोसफ्ट प्रणालीहरू चलाउने कम्प्युटरहरूले अचानक काम गर्न छोड्यो । माइक्रोसफ्टले यस घटनामा विश्वभरका ८५ लाख कम्प्युटर प्रभावित भएको बताएको छ ।
चीनमा धेरै कम व्यापार वा सेवा समूहहरू छन् जसले अमेरिकी कम्पनीबाट सफ्टवेयर किन्न चाहन्छन् किनभने अमेरिकी कम्पनीहरूले चीनलाई आफ्नो साइबर सुरक्षाको लागि खतरा मान्छन्।
यी कम्पनीहरू चीनबाट निस्किएको कथित साइबर खतराको बारेमा धेरै मुखर छन् । बाँकी विश्वको विपरीत, चीन माइक्रोसफ्टमा निर्भर छैन । चीनको बजारमा अलिबाबा, टेन्सेन्ट र हुवावे जस्ता घरेलु प्रविधि कम्पनीहरूको प्रभुत्व रहेको छ र अधिकांश क्लाउड सेवाहरू यी कम्पनीहरूको कब्जामा छन् । त्यसैले, विन्डो डाउनको खबर बाहिर यो बाँकी विश्व प्रभावित बन्द चीनमा भने शान्त नै थियो ।
उदाहरणका लागि, चिनियाँ सामाजिक सञ्जाल साइटहरूमा केही प्रयोगकर्ताहरूले मात्र चिनियाँ शहरहरूमा अवस्थित शेराटन, मेरियट र ह्याट जस्ता अन्तर्राष्ट्रिय होटल चेनहरूको होटलहरूमा चेक-इन गर्न नसकेको गुनासो गरेको देखियो ।
पश्चिमा आईटी कम्पनीहरुबाट चीनको दुरी किन ?
पछिल्ला केही वर्षहरूमा चीनका सरकारी संस्था, कम्पनी र पूर्वाधार सञ्चालकहरूले आफ्ना आईटी प्रणाली विदेशी कम्पनीहरूको सट्टा स्वदेशी कम्पनीहरूलाई हस्तान्तरण गरेका छन् । केही विश्लेषकहरूले यो समानान्तर नेटवर्कलाई ‘स्प्लिन्टरनेट’ भनेका छन् ।
जोस केनेडी ह्वाइट, सिंगापुरमा आधारित साइबर सुरक्षा विशेषज्ञ भन्छन्, ‘यसले विदेशी टेक अपरेशनहरू बारे चीनको रणनीतिको बारेमा बताउँछ ।’ उनी भन्छन्, ‘माइक्रोसफ्टले चीनमा स्थानीय साझेदार, २१ भायनेटमार्फत सञ्चालन गर्दछ, जसले यसको विश्वव्यापी पूर्वाधारबाट स्वतन्त्र रूपमा सेवाहरू प्रदान गर्दछ । यो सेटअपले विश्वव्यापी आईटी अवरोधको अवस्थामा चीनको बैंकिङ र उड्डयन क्षेत्रहरू सुरक्षित छन् ।’
चीनको दृष्टिकोणमा, विदेशी प्रणालीहरूमा निर्भरताले राष्ट्रिय सुरक्षालाई खतरामा पार्न सक्छ । त्यसैले सरकारले त्यस्ता प्रणालीहरूमा निर्भरता कम गर्न जोड दिएको बताइन्छ ।
यो ठ्याक्कै उही कदम हो जुन केही पश्चिमी देशहरूले २०१९ मा चिनियाँ टेक कम्पनी हुवावेको टेक्नोलोजीमा प्रतिबन्ध लगाएको थियो ।
त्यस्तै, २०२३ मा बेलायती सरकारले चिनियाँ सामाजिक सञ्जाल टिकटकलाई सरकारी उपकरणहरूमा प्रयोग गर्न प्रतिबन्ध लगाएको थियो । त्यसयता अमेरिकाले चीनलाई उन्नत सेमीकन्डक्टर चिपहरू बेच्नबाट रोक्ने प्रयास गरिरहेको छ । यससँगै अमेरिकी कम्पनीहरूलाई चिनियाँ प्रविधिमा लगानी गर्न पनि रोक लगाइएको छ ।
अमेरिकी सरकारले राष्ट्रिय सुरक्षालाई ध्यानमा राखेर यी सबै प्रतिबन्धहरू लगाइएको बताएको छ ।
चीनको आधिकारिक पत्रिका ‘ग्लोबल टाइम्स’ मा शनिबार प्रकाशित सम्पादकीयमा चिनियाँ प्रविधिलाई रोक्नका लागि यी कदमहरूलाई हल्का इशारामा उल्लेख गरिएको छ ।
सम्पादकीयमा लेखिएको छ, ‘केही देशहरू लगातार सुरक्षाको कुरा गर्छन् । तिनीहरूले अवधारणालाई सरल बनाएका छन् । तर तिनीहरूले वास्तविक सुरक्षालाई बेवास्ता गर्छन् । यो विडम्बना हो ।’
खुला विश्व बजारको वकालत तर घरेलु बजारमा नियन्त्रण
चीनले अमेरिकाले विश्वव्यापी प्रविधि कसले प्रयोग गर्न सक्छ र कसरी प्रयोग गर्ने भनेर निर्णय गर्ने प्रयास गरेको आरोप लगाउने गर्दछ । तर यसको एउटा कम्पनीले कुनै सावधानी नअपनाउँदै शुक्रबार विश्व स्तरमा यति ठूलो अराजकता फैलायो ।
‘ग्लोबल टाइम्स’ ले एकाधिकारवादी प्रवृत्ति भएका ठूला इन्टरनेट कम्पनीहरूलाई लिएको छ । अखबारले लेखेको छ, केहि देशहरूले नेटवर्क सुरक्षाको लागि केवल केहि शीर्ष कम्पनीहरूमा पूर्ण निर्भरताको वकालत गर्छन् । तर यसले शासन परिणामको समानुपातिक बाँडफाँडलाई मात्र रोक्दैन तर नयाँ सुरक्षा जोखिमहरू पनि सिर्जना गर्दछ ।
यहाँ समान लाभहरूको सन्दर्भ सम्भवतः बौद्धिक सम्पत्ति अधिकारमा चलिरहेको बहसको सन्दर्भ हो किनभने चीनले प्राय: पश्चिमी प्रविधिको प्रतिलिपि वा चोरी गरेको आरोप लगाइएको छ ।
चीनले बौद्धिक सम्पदाको चोरी वा प्रतिलिपिलाई अस्वीकार गर्दै आएको छ । उसले प्रविधिको खुला विश्व बजारको माग गरिरहेको छ । तर यसले आफ्नो घरेलु बजार बाहिरी प्रविधि कम्पनीहरूलाई खोल्न दिदैन र सम्भव भएसम्म समिति गर्न खोज्छ ।
यद्यपि, शुक्रबारको विश्वव्यापी आईटी आउटेजबाट चीन पूर्ण रूपमा अछुतो थिएन । यसले यहाँका केही कर्मचारीलाई असर गरेको छ । जसका कारण उनको छिटो छुट्टी भएको छ ।
चीनमा शुक्रबारको प्रारम्भिक बिदाका कारण सामाजिक सञ्जाल साइटहरूमा ‘थ्याङ्क यु माइक्रोसफ्ट’ ट्रेन्डिङ भएको थियो । धेरै पोष्टहरूमा, आईटी आउटेजको कारण कम्प्युटरको निलो स्क्रिनमा त्रुटि प्रतीकहरूको फोटोहरू पोस्ट गरिएको थियो ।
